एक मात्र खम्बामा अडिएको कलियुग, टुटेपछि के समाप्त हुनेछ संसार ?

काठमाडौं  । भारतका महाराष्ट्र राज्यको अहमदनगर जिल्लामा अवस्थित हरिश्चन्द्रगढको पहाडमा रहेको केदारेश्वर गुफा मन्दिर धार्मिक तथा रहस्यमय दृष्टिकोणले निकै चर्चित छ। 

यस मन्दिरलाई लिएर एउटा अद्भुत कथा छ—यो मन्दिर केवल एकवटा खम्बामा टिकेको छ, र बाँकी तीन खम्बा पहिले नै भाँचिसकेका छन्। जनविश्वास अनुसार यी चार खम्बाहरू चार युगहरूको प्रतिनिधित्व गर्दछन्स् सत्य युग, त्रेता युग, द्वापर युग, र कलियुग।

हाल मन्दिरमा केवल कलियुगको खम्बा मात्र बाँकी छ, बाँकी तीन युग समाप्त भइसकेको प्रतीकस्वरूप ती खम्बा भाँचिएका छन्। धार्मिक जनश्रुति अनुसार, जब यो अन्तिम खम्बा—कलियुगको प्रतीक—पनि भाँचिनेछ, तब यो युगको पनि अन्त्य हुनेछ र सँगै संसार पनि समाप्त हुनेछ।

इतिहास र वास्तुकला

केदारेश्वर मन्दिरको निर्माण प्राचीन कालमा कलचुरी वंशद्वारा ६औं शताब्दीमा भएको मानिन्छ। यद्यपि, ११औं शताब्दीमा मात्र यो गुफा पुनः खोजिएको थियो। मन्दिर प्राकृतिक चट्टानको गुफाभित्र अवस्थित छ र यहाँ एउटा ठुलो शिवलिंग छ, जसलाई चारैतिरबाट पानी भरिएको कुण्डले घेरेको छ। यहाँ पुग्नको लागि कठिन यात्रा गर्नु पर्छ, जुन साहसी पर्यटक र भक्तजनका लागि एक आकर्षण पनि हो।

धार्मिक महत्त्व र जनविश्वास
विशेषगरी सावन महिनामा (श्रावण) यो मन्दिरमा श्रद्धालुहरूको भीड लाग्दछ, किनभने सावनलाई भगवान शिवको प्रिय महिना मानिन्छ। भक्तजनहरू यहाँ आएर शिवलिंगको दर्शन मात्र होइन, चार युगहरूद्वारा प्रतिनिधित्व गरिएका खम्बाहरूको अवलोकन पनि गर्दछन्।

एक रोचक विश्वास अनुसार, यी खम्बाहरूको उचाइ पनि युग अनुसार परिवर्तन भइरहन्छ। कलियुगको खम्बा झन् झन् सानो हुँदै गएको विश्वास गरिन्छ, जुन खम्बाको अवशेषात्मक अवस्था र बिस्तारै हुने क्षयलाई धार्मिक व्याख्याले जोडिएको छ।

रहस्य, विश्वास वा वास्तुकलाः
 

यो मन्दिरको रहस्यलाई वैज्ञानिक दृष्टिकोणले हेर्दा, चट्टानी बनावट र समयक्रममा भएको क्षयको कारणले खम्बा भाँचिनु स्वाभाविक हो। यद्यपि, धार्मिक विश्वास र जनश्रुतिहरूले यसलाई एक प्रतीकात्मक घटनासँग जोडेको छ। यस्तो रहस्यले धार्मिक स्थलहरूमा आस्था थप गाढा बनाउँछ, जसले धार्मिक पर्यटनलाई पनि प्रोत्साहन दिन्छ।

केदारेश्वर गुफा मन्दिर केवल एउटा धार्मिक स्थल होइन, यो एउटा यस्तो स्थान हो, जहाँ पुरानो इतिहास, वास्तुकला, प्रकृति र जनविश्वासले संगालो बनाएको छ। चाहे त्यो खम्बा वास्तवमै कलियुगको अन्त्यको संकेत होस् वा केवल एक वास्तुकलात्मक संयोग, यसले हाम्रो संस्कृति र विश्वासप्रतिको गहिरो सम्बन्ध अवश्य देखाउँछ।

यदि तपाईं नेपाल वा भारतमा हुनुहुन्छ भने, यस रहस्यमय मन्दिरको दर्शन जीवनमा एक पटक अवश्य गर्नुहोस्।